29 mei De vergeten K van Schijndel, over karren en wagen(maker)s met boekenpresentatie (Eugène de Groot)

We horen nogal eens van de drie K’s van Schijndel: de kousen (Jansen de Wit), de kaarsen (Bolsius) en de klompenindustrie die tot in de twintigste eeuw floreerde. Die successen werden mogelijk gemaakt door de vervoermiddelen voor materialen, producten en mensen. Ze werden gemaakt door ‘radmakers’ of ‘raaimakers’ die later ‘wagenmakers’ werden genoemd. ‘De vergeten K’ staat in Schijndel bij uitstek voor de kar, Schijndel hoorde bij een echt karrengebied. De kar werd massaal ingezet in de landbouw en in de ambachten, maar ook gebruikt voor personentransport. Tot ongeveer de Tweede Wereldoorlog speelde de kar een belangrijke rol in het economische en maatschappelijke leven van Schijndel. Maar de invloed ervan was al vanaf het begin van de vorige eeuw aan het tanen door de opkomst van trein, tram en vooral de automobiliteit.

In Schijndel waren vooral de zogenaamde hoogkar, de erdkar en de mallejan van belang. Die laatste zorgde voor het vervoer van boomstammen, en die werden in de Schijndelse economie massaal geteeld en verwerkt in allerlei houtverwerkende bedrijven, zoals de klompenmakerijen, wagenmakerijen en kuiperijen.

Tijdens de lezing wordt de geschiedenis van Schijndel op het vlak van voertuigen uit de doeken  gedaan. Het verhaal draait rond het wiel, vanaf de belangrijke ontdekking ervan -ver van Schijndel- via gebruik van voertuigen vóór en in de Romeinse tijd -niet ver van Schijndel-, de situatie in de middeleeuwen vanaf de vroegste getuigenissen over Skinle tot in de 20^ste eeuw. Het verhaal eindigt met de wagenmakerij Van Uden, de laatste Schijndelse wagenmaker, en de voormalige Schijndelse kruiwagenfabriek Matador (nu in Helvoirt), die een grote internationale producent van wielen, kruiwagens, platformwagens en steekwagens geworden is.

Schijndel heeft enkele bijzondere historische objecten, die in de lezing speciaal uitgelicht worden: een karrenwiel van rond 1600, gaaf bewaard gebleven, een kalligrafie van een 19^de eeuwse wagenmaker en het kasboek van de 19^de eeuwse Schijndelse wagenmaker Martinus Mallens. Stuk voor stuk unieke objecten. Aan dat kasboek en wat we er allemaal uit kunnen afleiden over het dagelijks leven in het Schijndel van die jaren, is een apart boek gewijd, uniek in de Nederlandstalige wagenmakersliteratuur. Daarnaast is een boek gewijd aan de voertuiggeschiedenis van Schijndel. Uit beide boeken blijkt dat de wagenmakerij innig vervlochten was met de hele dorpseconomie en dorpssamenleving.

De lezing wordt verzorgd door Eugène de Groot, zoon van een Udense wagenmaker en al lange tijd inwoner van Schijndel. Hij is de auteur van beide boeken die na afloop van de lezing gepresenteerd zullen worden. Deze zijn die avond te koop. ‘De vergeten K van Schijndel’, met voorwoorden van de oud-geschiedenisleraar Pie de Groot en de kenner van de Brabantse agrarische voertuiggeschiedenis Geert de Bruijn, voor de prijs van € 17,95. ‘Het vergeten kasboek van Martinus Mallens’, met een voorwoord van de Schijndelse heemkunde-expert Henk Beijers, voor de prijs van € 12,95.

 Spectrum Schijndel (blauwe zaal), maandag 16 juni 2025 om 20.00 uur, Steeg 9 Schijndel